บทอาขยาน

บทอาขยานจากบทละครในเรื่องอิเหนา

ว่าพลางทางชมคณานก 

โผนผกจับไม้อึงมี่ 

เบญจวรรณจับวัลย์ชาลี 

เหมือนวันพี่ไกลสามสุดามา 

นางนวลจับนางนวลนอน

 เหมือนพี่แนบนวลสมรจินตะหรา 

จากพรากจากจำนรรจา

 เหมือนจากนางสการะวาตี 

แขกเต้าจับเต่าร้างร้อง

 เหมือนร้างห้องมาหยารัศมี 

นกแก้วจับแก้วพาที

 เหมือนแก้วพี่ทั้งสามสั่งความมา

 ตระเวนไพรร่อนร้องตระเวนไพร 

เหมือนเวรใดให้นิราศเสน่หา

 เค้าโมงจับโมงอยู่เอกา

 เหมือนพี่นับโมงมาเมื่อไกลนาง

 คับแคจับแกสันโดดเดี่ยว

 เหมือนเปล่าเปลี่ยวคับใจในไพรกว้าง 

ชมวิหคนกไม้ไปตามทาง

 คนึงนางพลางรีบโยธี

สรุปสาระสำคัญ

บทละครในเรื่องอิเหนาเป็นพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยซึ่งได้รับการยกย่องจากวรรณคดีสโมสรให้เป็นยอดของบทละครรำ ในตอนศึกกะหมังกุหนิงแสดงให้เห็นการทำสงครามในสมัยก่อน และแสดงลักษณะนิสัยของตัวละคร 4 ตัวได้แก่ อิเหนา ท้าวดาหา ท้าวกะหมังกุหนิง และจินตหรา การใช้ภาษาที่ไพเราะคมคายเป็นลักษณะเด่นของบทละครเรื่องนี้ โดยมีการสรรคำมาใช้อย่างประณีตบรรจง ใช้ความเปรียบได้สละสลวย มีการเล่นคำในบทนิราศได้อย่างไพเราะจับใจ นอกจากนี้ยังสะท้อนให้เห็นวัฒนธรรมการกินหมากของคนไทยโบราณอีกด้วย